Mobilya ve doğrama endüstrilerinde kullanılan ahşap veya masif malzeme ve özellikleri

Ağaç malzeme ahşap veya masif geleneksel olarak mobilya, doğrama, ahşpa yapılar ve iç dekorastondaki çeşitli üretimlerde ana hammadde olarak kullanıllmaktadır. Günümüzde bu üretimlerde, daha az pahalı yarı mamul levhalar bu malzemenin yerine kullanılmaktadır. Bilindiği gibi, bunlar endüstriyeş levhalar olup; boyanmaya, çeşitli doğal veya yapay kaplama ve plastiklerle kaplamaya uygundurlar. Ancak, ahşapbın doğallığında, güzelliğinde, rahatlığında ve kullanılabilirliğinde bir diğer malzeme bugüne kadar bulunmamıştır. Bu bakımdan ahşap, mobilya v.b üretimlerde önemini ve kullanımını büyük bir oranda koruyacak ve bunu sürdürecek bir malzemedir.

Maasif ağaç malzemenin üstünlükleri

Ağaç malzeme masif ve ahşap; levhalar, metaller ve plastik gibi diğer malzemelere birçok nedenlerle tercih edilmekedir. Bunlar;

1. Çok çeşitli renk ve görünümde olmaları,

2. Boya veya cila ile çekiciliğinin arttıtılması,

3. Kullanım süresinin artması ile daha koyu renk ve zengin görünüm kazanması,

4. Isıyı az iletmesi nedeniyle dokunulduğunda soğuk ve sıcak hissi vermesi,

5. El aletleri veya makinalarda kolayca işlenebilirliği,

6. Tutkal, vida, çivi ve çeşitli yöntemlerle kolayca birleştirilebilmesi,

7. Mekanik etkilerle az ses çıkarması,

8. Titreşimleri eliminize etmesi,

9. Kusurlu kısımlarının kolayca değiştirilebilmesi,

10. Özgül ağırlığının düşük olmasına rağmen direnç özelliklerinin yüksek olması,

11. Üretimin ve taşımanın kolay ve ekonomik olması,

12. Yenilenebilir bir kaynak olarak her ülkede az veya çok miktarda üretilmesi,

13. Çevre ile uyumlu olmasıdır.

Mobilya ve doğrama ürünlerinde kullanılan odunun gerektidirği özellikler oldukça fazladır. Herhangi bir ürünün işlevsel durumuna göre, çeşitli parça ve elemanlarının özellikleri önemli farklılıklar göstermektedir. Bu bakımdan, öncelikle ürünlerin yapımında kullanılacak ham madde ağaç veya odunun seçiminde birçok özellik göz önünde tutulmalıdır.

Bunlar aşağıdaki gibi belirtilebilir;

1. Direnç yeterliliği. Örneğin, her bir sandalye elemanlarında yüksek, elbise dolabı çekmece elemanlarında ise düşük dirençli ağaç odunu kullanılabilir.

2. Strüktür ve rengin homojenliği. Özellikle doğal ( cilalı, vernikli) veya yarı doğal (renklendiricili) görünümlü istenen ürünlerde desenli ve homojen, doğal olmayan (boyalı) ürünlerde ise desen gerektirmeyen ve heterojen yapıdaki odun uygun seçim olabilir.

3. Suni kurutma karakteristikleri ve çalışma özelliklerinin ( çatlama, eğilme, çarpılma vs.) uygunluğu. Suni kurutma karakteristikleri genellikle düşük denge rutubet miktari gerektiren iç koşullar, çalışma özellikleri ise ürün yapı tekniğinde çalışmanın yeterince kontrol altına alınamadığı dış kullanımlar için önemlidir.

4. Tutkallama özellikleriin uygunluğu. Genellikle özgül ağırlığı düşük odunlar daha kolay tutkallanabilmektedir. bunun yanında ekstraktif maddece zengin ve özgül ağırlığı yüksek türler boşluk miktarlarının az olması bakımından zor tutkallanırlar.

5. İşlenebilirlik özelliği ve bıçakları köreltme etkisi. Genellikle özgül ağırlığı yüksek, dağınık traheli ve homojen yıllık halka oluşumu gösteren odunlar iyi işleme özellikleri gösterirler. Bunun yanında ekstraktif maddece ( silis v.b) zengin odunlar bıçak körelmesini olumsuz olarak etkilerler.

6. Bükülebilme kaliteleri. Odun karakteristiği bakımından düzgün lifli ve dalsız bir yapı yanında, bükme işlemlerinde buhar ve çeşitli kimsyasallardan etkilenmemesi olarak belirtilebilir. Dişbudak, meşe, kestane, kayın ve kızılağaç iyi bükülebilme yapısında olan ağaç cinsleri olarak belirlenebilir.

7. bitkisel ve hayvansal zararlılar ile dış koşullara dayanıklılık. Dış koşullar ile iç koşullardaki rutubetli ortamlardaki kullanmlar için uygun odunların seçimidir. Bilindiği gibi en dayanıklı sırasına göre; iğne yapraklılardan Sedir, Ardıç, Melez, Çam türleri ve Ladin ve Göknar ile yapraklılardan Kestane, Akmeşe Ceviz, Karaağaç, Dut, Kırmızı Meşe oldukça dayanıklı odunlardır.

8. Yüzey işlemlerine uygunluğu. Genellikle iç koşullarda estetik özellikleri yüksek ağaç odunları ( halkalı traheli yapraklı ağaç türleri), dış koşullarda ise çalışma özellikleri düşük ağaç odunları uygun seçim olabilir.

9. Özgül ağırlığının yukarıdaki özellikleri sağlayacak değerde olması. Özgül ağırlık odunun seçiminde en önemli etken olup, mobilya veya doğrama üretimi için 0.40-0.70 gr/cm3 (ki bazı kaynaklarda üst sınır 0.80 gr/cm3) arasında önerilmektedir.

Ağaç türü odunlarının özellikleri oldukça spesifik ve farklıdır, bazı türler birçok amaçlar için diğerlerinden daha uygundur. Ayrıca, hiçbir tür bütün amaçlari çin uygun değildir, yani herhangi bir ürün yapımında istenilen özellikler bir arada ve bir türde bulunamaz. Örneğin, Doğu kayını odununun teknik özelliklerinin çoğu yüksektir. İşlenme performansı çok iyi, boya veya vernik işlemlere uygun, koltuk ve sandalye gibi ürünler için yeterli dirençtedir. Ancak, fazla çalışma göstermekte ve kolaylıkla çürümektedir. Kızılağaç odunu ise, iyi işlenebilmesi yanında, düşük özgül ağırlık ve az çalışması bakımından yukarıda belirtilen amaçlar dışında ve daha çok kontrplak üretiminde kullanılmaktadır. Aynı şekilde; Titrek kavak odunu düşük özgül ağırlık ve işlenme performansı ile daha çok mobilya çekmece v.b gibi hafif yapı teknikleri için uygundur. İğne yapraklı ağaç odunları genellikle düşük özgül ağırlık, az çalışma ve ekstraktif maddece zengin olduğundan dış koşullardaki yapımlarda daha kullanışlıdır.

 Bir mobilya fabrikasında akla gelen ilk işlemler, masif malzeme kerestelerin tolrenaslı ölçümlendirilmesi ve kurutulmasıdır. Keresteler tek tek ve ürüne uygun kesim planları ile enine boyuna ölçümlendirlerek kusurlu kısımlarından arındırılır.

Kesim planlarına göre parçaların boy ölçümlendirilmesi işlemlerinde, daha sonraki işlemlerde büyük boyutlu (özelliklerle uzunluğu fazla) parçalardan doğabilecek kusurlar ve dolayısı ile bunlardan küçük boyutlu diğer mobilya parçaşarının elde edilebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Yani; üretimdeki parti miktarına göre her bir mobilya parçası için kesilecek toplam toleranslı miktar m3 olarak belirlenir ve büyük boyutlu parça miktarları bir miktar fazla tutularak sonradan çıkabilecek sorunlar ( uzun parça yetersizliği veya kısa parça fazlalıkları ki bunlar o üretimin artıklarını oluşturacaktır- vb gibi) önlenebilecek veya en aza indirilebilecektir.  Bu yöntemle yapılacak kesim planları doğrultusunda en az  zayiat ve yüksek verimle ürünler için kusursuz veya en uygun parçalar elde edilecektir.

Bu nedenle; üretimlerde genellikle standart kereste kullanımı önemli görülmektedir. Ayrıca, ürün parçaları bir miktar kusur bulundurabilmektedir. Ancak, ağaç malzeme kerestenin heterojen yapısı, seri üretimde ürün ve buna bağlı işlem sayısının oldukça fazla olması ve mobilya elemanlarındaki farklılıklar önemli güçlüklere yol açmaktadır. Bu bakımdan standart kereste kullnımı kaçınılmazdır. Kerestenin ölçümlendirilmesinde standartlara göre boy yönünde 10-50mm, kalınlık veya genişlikte ise 5-10mm işleme toleransı uygun buunmaktadır. Kerestenin toleranslı (kaba) ölçülerde parçalara kesilmesinde belli bir standart olmamakla birlikte, Finlandiya’da Huş odunu için ağaşıda Tablo 1’deki değerler önerilmektedir.

Tablo 1. Huş odununda net ve toleranslı kalınlık ölçüleri

Net Ölçü (mm)

Toleranslı Ölçü (mm)

14

20

26

32

44

56

19

25

32

38

50

63

* ortalama kereste uzunluğu 4.5-5 m.

Masif mobilya üretiminde kereste zayiatı genellikle % 40-60 gibi oldukça fazla olup, ağaç türü, kereste kalite sınıfı, rutubeti, ürün eleman boyutları ve işleme alet veya makinelere bağlı olarak değişmektedir.

Genellikle, zayiatı azaltıcı bir yöntem olarak doğrama endüstrilende küçük masif parçaların üst üste veya yan yana birleştirlmesi ile büyük boyutlu parçalar elde edilmesi yaygın olarak kullnaılmaktadır. Bu yöntem son yıllarda endüstriyel ahşap levha üretiminde de kullanılmakta; daha çok boyuna birleştirmeli ve birleştirmesiz olarak iki tipte üretileiblmektedir. Buna göre, dar ( 42-45 mm) ve uzun masif parçalar bo kesimi yapılarak kusurlu kısımlarından arındırılmakta ve önce boy yönünde parmk, sonra yan yana düz birleştirilerek ahşap veya masif levhalar üretilmketedir. Bunlardan boy yönünde birleştirmeli ( ekli) olanlar, levha boyurları 100X410 cn ie 130 X 410 cm vekalınlıkları 10,16,26,30,42 mm ile birleştirmesiz ( eklemesiz) olamlar ise; 130 cm genişlik ve 200,200,350, 400 cm kalınlıkları ise 16,9,26, 30, ve 42mm dir. Levha rutubetleri %8-12 arasındadır.

Bu malzemeleri doğru veya uygun kullanmları ile özellikle levha tipi mobilya üretiminde olmak üzere mobilya endüstrisinde yeni üretim teknikleri ve ürünşerinin ortaya konulmasında önemli bir aşama oluşturacaktır.

kaynak: Yrd. doç. dr. Abdülkadir Malkoçoğlu