MOBİLYA VE AĞAÇ İŞLERİNDE KULLANILAN AHŞAP MALZEMELER 1

Bilindiği gibi bir ürünün oluşturulmasında kullanılan maddelere genellikle malzeme denilmektedir. Mobilya ve yapı elemanlarının biçimlendirilmesinde ve konstrüksiyonlarında kullanılan malzemelerin ürünün kullanım amacına ve beklenen fonksiyonel işlevinin yerine getirilmesine uygun olması gerekmektedir.

Bu amaçla kullanılan geleneksel malzemelerin dıŞında günümüzde teknolojik geliŞmelerin ortaya çıkardığı yeni malzeme kombinasyonları ve kompozit malzemeler de bulunmaktadır.

Geleneksel malzemelerin özelliklerinin iyileŞtirilmesi ve/veya üretilen yeni malzemeler ve malzeme kombinasyonları aynı zamanda yeni ve özgün ürünlerin ortaya çıkmasına olanak sağlamaktadır.

Malzeme kavramı ile ilgili olarak belirtilen bu hususlar mobilya ve yapı elemanı üretiminde kullanılan malzemeler içinde geçerli bulunmaktadır. Mobilya üretiminde kullanılan malzemeler; fiziksel, kimyasal, mekanik ve geometrik (boyutsal) yapılarına ve üründeki konum, görev vb. özelliklerine göre de sınıflandırılabilmektedir.

Mobilya ve yapı elemanı yapımında kullanılan malzemeleri genelde; 1-Ağaç malzemeler, 2- Plastik malzemeler, 3- Doğal ve suni deri, 4- Tekstil ürünleri, 5- Metal malzemeler olarak ele alabiliriz.

AŞağıda sizlere mobilya, kapı-pencere üretiminde kullanılan masif ağaç malzemeler hakkında bilgi verilmektedir.

1- AĞAÇ MALZEMELERİN SEÇİMİ, İŞLENMESİ, MOBİLYA VE YAPI ELEMANLARININ ÜRETİMİNDE KULLANILMALARI

 Bu malzemelerin incelenmesinde esas olarak hem mobilya, hem de kapı pencere gibi yapı elemanlarının üretiminde geniŞ kullanım yeri bulan ağaç kökenli malzemeleri öncelikle mobilya yapımında kullanılanlar ile yapı elemanı (kapı ve pencere) üretiminde kullanılanlar olarak iki ayrı baŞlık altında incelemekte ve öz bilgi vermekte yarar bulunmaktadır.

Orman ürünleri ve mobilya sanayiinin çeŞitli alt dallarında girdilerin içinde odun hammaddesinin payı : Kereste + Parke de; % 75, Ambalaj da % 83, Levha ürünlerinde, % 84, Mobilya da ise % 76 olarak belirlenmiŞ olup, bu yüksek bir girdi oranının oluŞturmaktadır.

Son yıllarda uluslararası ticarette hammadde kıtlığı nedeni ile sıkıntılar görülmeye baŞlanmıŞtır. Bu nedenle konstrüksiyon ve biçimlendirmelerde malzeme ekonomisi konusu önem kazanmaktadır.

Malzeme ekonomisi denilince hammaddenin kendi özelliklerine ve ürünün kullanım amacına uygun olarak ve tasarruflu bir Şekilde iŞlenmesi ve kullanılabilmesi, hammadde özeliklerine uygunluktan ise mevcut malzemenin özelliklerinden geniŞ ölçüde ve doğru Şekilde yararlanılabilmesi anlaŞılmaktadır.

Kullanım amacına uygunluk, hammaddenin özel kullanım isteklerine uygun olarak seçilme zorunluluğunu ifade etmektedir. Tasarruflu Şekilde kullanımdan ise kullanılan malzeme tüketiminin azaltılması, ancak ürünün kullanım değerinin düŞürülmemesi anlaŞılmaktadır.

Malzeme ekonomisi hususuna itina gösterilmesi ile oldukça büyük oranlarda malzeme tüketiminde tasarruf, ürünün fonksiyonel emniyetinde yükselme ve daha uzun süre kullanılabilme olanağı sağlanmaktadır.

Yapı elemanlarında, malzeme ekonomisi, özellikle amaca uygun hammadde seçiminde ifade bulmaktadır. Örneğin, dıŞ kapıların dıŞ yüzeylerdeki kaplama malzemesinin değiŞen iklim koŞullarına açık olması, burada malzemenin değiŞen iklim koŞullarına dayanıklılığını ön plana çıkarmaktadır. Bu hususda hem vernik veya yüzey iŞleme maddesi, hem de seçilen ağaç malzeme için geçerlidir.

Günümüzde değerli ağaç türü odunlarından tasarruf için düz (prese) kapılar veya kapıların dolgu kısımları kaplama veya diğer tabakalı ağaç malzeme ile kaplanmaktadır. Burada rutubete dayanıklı tutkallar kullanılarak veya değerli masif veya kaplamadan ağaç malzeme bir kör konstrüksiyon üzerine yapıŞtırılmalıdır.

Esas itibari ile çerçeve konstrüksiyonlu kapılar ve diğer masif konstrüksiyonlu ürünlerde ağaç malzeme ve iŞçilik masrafı yoğundur. Çerçeve konstrüksiyonlu iç kapılar da çerçeveler kural olarak daha az değerli olan ibreli odunlardan üretilmekte, yüzeyleri renkli verniklenmekte veya kaplanmaktadır. Ancak iŞçilik ve malzeme tüketimi oldukça yükselmektedir. Bunun için kaplama levhalı çerçeve konstrüksiyonlu iç kapı üretimi oldukça düŞük bulunmaktadır. Düz (prese) kapılar buna karŞı daha çok sayıda üretilmektedir.

Pencerelerde ise reçinece zengin ve düzgün büyümüŞ, budaksız diri odun lataları tercih edilmektedir. Çünkü diri odun öz oduna göre daha fazla emme yeteneğine sahiptir. Böylece dıŞ hava koŞullarına karŞı rutubete dayanıklı koruyucu renkli vernikleri daha iyi tutmaktadır.

OksitlendirilmiŞ parlak metal odun-hafif metal kombinasyonlu pencere çerçeveleri veya plastik malzemeden pencerelerin üretimi için özel donanımlara gerek bulunmaktadır. Bu tip pencereler daha çok topluma açık mekanlarda kullanılmaktadır. Bakımları kolay ve kontrüksiyon birleŞmeleri sağlamdır. Boyanmalarına gerek bulunmamaktadır.

Mobilya ve iç mekan düzenlemelerindeki istekler, mobilya türüne göre de çok farklı bulunmaktadır. Kural olarak yapı elemanlarından çok daha çeŞitlidir. Mobilyada taŞıyıcı elemanların hammaddesi olarak masif ağaç malzeme dıŞında, yonga ve yarı sert lif levha ile diğer tabakalı ağaç malzemelerde kullanılmaktadır. Bu malzemeler rasyonel ve malzemeden tasarruf edilecek Şekilde kesilebilmektedir.

Mobilyanın görünüŞü için çeŞitli yüzey malzemelerinin seçimi de büyük öneme sahiptir. ÇeŞitli tipte levha kaplama malzemelerinin dıŞında, tekstil ve deri ürünleri de bu amaçla kullanılabilmektedir. Ayrıca ürefenol veya doymamıŞ poliyester, melamin reçinesi gibi sentetik ürünler içirilmiŞ desenli dekor folyolar son yıllarda büyük kullanım yeri bulmaktadır.

Mobilya üretiminde ülkemizde halen geniŞ ölçüde ağaç kaplama levhalı ve laminat kaplı malzemelere talep bulunmaktadır. Bu tip mobilyalar daha ziyade orta ve küçük iŞletmelerde üretilmektedir. Üretim sırasında malzeme kayıplarını azaltmak için ağaç malzeme kökenli levhalarının seçimi, kesilmesi ve iŞlenmesi hakkında tecrübeli elemanlara gereksinim bulunmaktadır. Bu tip mobilyalarda malzeme tüketimi ağaç kaplama levhalı olanlarda, dekor folyo yapıŞtırılmıŞ mobilyalara göre daha fazladır.

Plastik kökenli mobilya elemanları ise özellikle mutfak mobilyalarında kolay temizlenebilmeleri nedeniyle tercih edilmektedir. Çekmece, sandık yapımında zaman alıcı ağaç konstrüksiyonların yerine kullanılabilmektedir. ÇeŞitli renklerde görünüŞ olarak da doğal ağaç malzemeden mobilyalarınkine uyum sağlanabilmektedir. Ayrıca plastik kökenli malzemelerden aksesuar olarakta yararlanılabilmektedir.

Gelecekte mobilya yapımında yonga ve lif levha tüketimi daha da fazla ön plana çıkacaktır. Böylece oldukça büyük miktarda masif odundan ve de iŞ gücünden tasarruf edilebilecektir.

Üretimde çeŞitli ölçekli mobilya iŞletmelerinde temel girdilerin toplam maliyeti içindeki payları aŞağıdaki gibi belirlenmiŞtir.

Genelde ağaç malzemenin mobilya ve yapı elemanları üretiminde diğer malzemelere tercih edilmesinin baŞlıca nedenleri olarak;

1) Özgül ağırlığına göre, direncinin ve taŞıma gücünün diğer malzemelere göre daha yüksek olması,

2) Beton ve çelikten hafif olduğu için, ağaç malzemeden binalarda temel üzerine düŞen yükün azalması,

3) Ağaç malzemenin iyi bir ısı yalıtkanı olması, dokunulduğunda sıcak ve soğuk hissi vermemesi ve dokunulduğunda vücut ısısını düŞürmemesi,

4) Ağaç malzemenin korozyona uğramaması,

5) Sesi absorbe etmesi nedeniyle çarpma esnasında az gürültü çıkarması,

6) Şok Şeklindeki etkileri absorbe etmesi,

7) Kondensasyona neden olmaması,

8) ArdıŞık gerilmelere maruz kaldığında kriŞtalleŞmesi ve gevrek yapı kazanması,

9) Ekstrem sıcak ve soğuk ortamlarda kohezyon gücünün bulunması,

10) PlastikleŞtirilebilmesi ve bükülmesi,

11) Elektrik direncinin yüksek bulunması,

12) Kimyasal maddelere karŞı dayanıklılığı,

13) Yangına karŞı direncinin yüksek bulunması,

14) Yenilenebilir bir enerji kaynağı olması ve her ülkede az veya çok bulunabilmesi,

15) El aletleri ve makinalarca kolay iŞlenebilmesi,

16) Çivi ve vida tutma kabiliyetinin yüksek olması,

17) Üretiminin ve taŞınmasının kolay ve ekonomik olması,

18) Ağaç malzemenin çok değiŞik renk ve görünüŞe sahip olması,

19) Yüzey iŞleme maddeleri ile daha çekici duruma getirilebilmesi,

20) Kullanım süresinin artması ile daha zengin görünüm ve koyu renk kazanması,

21) Kusurlu kısımlarının kolayca değiŞtirilebilmesi sayılabilir.

Ağaç malzemeden yapı malzemesi üretimi için diğer malzemelere göre daha az enerjiye gereksinim duyulması günümüzde önemli bulunmaktadır. Örneğin, 1 tonluk yapı malzemesi üretmek için gereken enerji; AhŞapta 435 kw-saat, Çelik‟te 3780 kw/saat, Alüminyum‟da 20169 kw/saat dir.

Boksiti alüminyum pencereye çevirmek için gereken enerjinin 1/3‟ü, petrolü plastik pencereye çevirmek için gerekli enerjinin 1/10‟u ağaç malzemeden pencere üretimi için yeterli bulunmaktadır.

A.B.D. ve Kanada‟da ağaç malzeme kullanılarak inŞa edilen binalarda, daha az üretim ve yapım enerjisi kullanıldığı belirlenmiŞtir. Örneğin; soğuk çekme çelik bir kiriŞ, aynı mukavemete sahip 300 x 50 mm‟lik kaba biçilmiŞ bir ahŞap kiriŞe göre 19 kat daha fazla bir enerji sarfiyatı ile üretilmektedir.

305 x 165 mm‟lik bir bir putrelin taŞıma kabiliyeti 550×135 mm‟lik lamine bir çam kiriŞin taŞıma kabiliyetine eŞit olmasına karŞın, 6 kat daha fazla enerji tüketimini gerektirmektedir. 400×250 mm‟lik bir betonarme kiriŞ, eŞdeğeri bir ahŞap üründen 5 kat fazla enerji tüketmektedir.

A.B.D.‟de yapılan bir baŞka çalıŞma da çelik yapı için ahŞaptan 2 kat daha fazla enerji tüketildiği, çelik strüktüre alüminyum kaplama yapımı için ise 3 kat daha fazla enerji tüketimine yol açtığını belirtmektedir.

Bu oranlar atmosfere verilen CO2 emisyonu açısından hesaplanırsa, çeliğin ahŞap yapının 3 katı kadar emisyona neden olduğu ortaya çıkmaktadır.

SO2 emisyonu açısından yapılacak bir karŞılaŞtırmada ise bu oran 5 katına dek yükselmektedir. Ve nihayet çelik bir yapının tüm bileŞenlerinin üretimi ve yapının inŞaası için ahŞabın 16 katı kadar daha fazla su tüketmek gerektiği unutulmamalıdır.

kaynak: Prof. Dr. Ahmet KURTOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Sait Dündar SOFUOĞLU