Ahşap Yapı Üretimi lll

Ahşap Panel Sistemler

Ahşap panel sistem, panel olarak üretilmiş olan elemanların bir araya getirilmesiyle oluşmaktadır. Ahşap panellerin köşe birleşimlerinde dikmeler kullanılmaktadır. Panellerin duvar boyunca birleşimlerinde, paneller birbirlerine doğrudan bağlanabildikleri gibi dikmeli irleşimlerle de bağlanabilmektedir.

Bu sistemde temel kurgusu; sürekli olarak beton duvar şeklinde, mütemadi veya münferit olarak farklı şekillerde yapılabilmektedir. Sistemin oluşturulmasında ilk aşama, mevcut temel sistemi üzerine taşıyıcı ana kirişlerin yerleştirilmesidir. Bu kirişlerin boyutları 10×10 cm olarak düzenlenmektedir. Taşıyıcı kirişler ile beton yüzey arasına su, nem ve hava sızıntısını engellemek amacıyla metal koruyucu eşikler monte edilmektedir. Daha sonradan taşıyıcı kirişler üzerine 5×15 cm boyutundaki döşeme kirişleri, bu kirişlere ters yönde konumlandırılarak 40- 60 cm aralıklarla uygulanmaktadır. Kirişler arasına tercihe göre yalıtım uygulanabilmektedir. Ters yönde konumlandırılan bir kiriş ise, alın görevi görerek döşeme kirişlerinin uç kısımlarını birbirine bağlamakta ve sistemi oluşturan ahşap paneller için alt başlık görevini üstlenmektedir. Oluşturulan döşeme kirişleri üzeri ahşap panellerle kaplanmaktadır.

Duvar sistemi oluşumunda ise, duvar panelleri alt başlıklar üzerine oturtularak monte edilmektedir. Ahşap duvar panelinin oluşturulmasında alt başlık, dikme ve üst başlık kullanılmaktadır. Alt başlık, üst başlık ve dikme boyutları 10×10 cm olarak düzenlenmektedir.

Dikmeler alttan ve üstten alt başlık ve üst başlığa bağlanarak panel oluşturulmaktadır. Bağlantılar, ahşap kamalar ve metal veya çelik elemanlar ile yapılmaktadır. Ayrıca panelin stabilitesinin sağlanması amacıyla diagonal köşebentler kullanılmaktadır. Fazla soğuk olan, rüzgarlı ve yağışlı bölgelerde dikme araları yalıtım malzemesi ile doldurulmaktadır.

İç ve dış duvar kaplamalarında ise, ahşap panel duvar üzerine 50 cm aralıklarla 2×2 cm veya 2.5×5 cm boyutlarında ahşap çıtalar çakılmakta ve üzerleri istenilen şekilde malzemeyle kaplanmaktadır (Şekil 3.17). Duvar panelinde kapı ve pencere boşlukları, iskeletin oluşumu sırasında iç bölümde oluşturulmaktadır.

Ahşap duvar panelin üzerine uygulanan kaplama ve panel içinde rijitliği sağlama amacıyla kullanılan daigonal köşebent, iskeletin sert ve bükülmez olmasını sağlamaktadır. Panel içinde kullanılan ahşap dikmeler ise dikey ağırlığı taşımaktadır. Ayrıca, sistem oluşumunda kullanılan duvar panellerinin her biri strüktür içinde ahşap dikmeler gibi görev yapmakta, yatay ve dikey yüklere karşı güçlü ve stabil duvar etkisi oluşturmaktadır. Sistem içinde kullanılan sağlamlaştırıcı metal ve çelik elemanlar ise yatay yüklerin taşınmasını sağlamaktadır.

Bu sistemde çatı oluşumu ise, duvar panelleri üzerine yerleştirilen 5×15 cm boyutundaki çatı kirişleri üzeri ahşap paneller ile kaplanması sonucu oluşmaktadır. Çatı kirişleri arası isteğe göre yalıtım malzemesi ile doldurulabilmektedir. Bu sistemde çatıdan gelen dikey yükler duvar paneller sayesinde direk olarak zemine iletilmektedir.

Ahşap panel sistem, özellikle tek katlı yapılar (okullar, bürolar vb.) için uygun olmaktadır. Aynı zamanda tek veya iki katlı konutların yapımında da bu sistem kullanılabilmektedir. Bu yapım sistemi diğer yapım sistemleriyle karşılaştırmalı olarak değerlendirildiğinde; bina düzenlemelerinde oluşan sınırlılıkları, az yük taşıma kapasitesine sahip olması ve yangın
dayanımının az olması açısından dezavantajlıdır. Bu nedenlerden dolayı ahşap panel sistem uygulamaları, sadece iki katlı yapılarla sınırlandırılmaktadır.

Bu sistem, hafifliğin, kolay taşımacılığın ve ekonominin arandığı, çağdaş ve sürekli kullanımı istenen binalar için oldukça uygun bir sistem olma özelliğini taşımaktadır. Aynı zamanda taşıyıcı özelliği olmayan iç ve dış duvar elemanlarının oluşturulmasında da kullanılmaktadır.

Prefabrike ahşap panel elemanları, uygulama şekillerine, boyutlarına, bir araya getirilişlerine, yük taşıyıcı olup olmamalarına, havalandırmalı veya havalandırmasız olarak komposizyonlarına ve işlevlerine göre farklı şekillerde üretilmektedir. Ahşap paneller, küçük taşıyıcı paneller, geniş taşıyıcı paneller, oda üniteleri ve taşıyıcı olmayan küçük ve geniş paneller olarak dört farklı biçimde kurgulanabilmektedir.

– Küçük Taşıyıcı Paneller

Küçük boyutlu yük taşıyıcı ahşap paneller, modüler bir ölçülendirme sistemine göre düzenlenmiş bir şekilde, tek katlı yapıların iç ve dış duvar elemanları olarak üretilmektedir. Paneller ahşap dikme, alt başlık ve üst başlık olmak üzere üç parçadan oluşmakta ve 1.00 m – 1.25 m genişliğinde havalandırmalı veya havalandırmasız olarak üretilmektedir. Oluşturulan iskeletlerin içi yalıtım ürünleriyle doldurularak, yüzeyleri çift taraflı levhalarla kaplanmaktadır.

Küçük taşıyıcı paneller 2 farklı şekilde uygulanabilmektedir. Bunlar,
• Kaplama yöntemi,
• Levhalarla içini doldurma yöntemidir.

– Geniş Taşıyıcı Paneller

Geniş taşıyıcı panellerin sistem kurgusu küçük taşıyıcı paneller gibidir. Fakat daha büyük ve daha geniş olarak üretilmektedir. Küçük taşıyıcı panellerden farklı olarak daha uzun alt başlık, çeşitli dikmeler ve sürekli üst başlıktan oluşmaktadır. Bu paneller 4.80 m – 10.40 m genişliğinde üretilmektedir.

Geniş panellerin boyutları; içindeki dikmelerin yerleştirilmesine, bölme modül aralıklarına, istenen çapraz birleşim noktalarına, birleşen elemanların ölçülerine ve çatıdan gelen yükün karşılanma yöntemine göre ayarlanmaktadır.

Geniş taşıyıcı panellerin uzunlukları, mevcut döşeme planına, taşımada oluşabilecek sınırlılıklara ve optimum yük kaldırma gücüne göre belirlenmektedir. Bu paneller yalnızca iç veya dış taşıyıcı duvarlar olarak değil, döşeme ve çatı elemanı olarak da kullanılmaktadır. Paneller çatı elemanı olarak kullanıldığında, yapıdaki panel boyutuna göre ayarlama yapılmalı, çatı panelinin başlama ve bitiş noktası duvar dikmeleriyle aynı hizada ve aynı boyutta olacak şekilde ayarlanmalıdır. Böylece çatıdan gelen yükün dikmeler vasıtasıyla zemine doğrudan iletilmesi sağlanmaktadır.

Geniş taşıyıcı paneller,
• Kaplama yöntemi
• Levhalarla içi doldurma yöntemi
• Çatı paneli

olmak üzere üç farklı şekilde uygulanabilmektedir.

Bu tip panellerin kullanımı, elemanların arasındaki dikey birleşim noktalarının sayısının az olması ve panellerin uygulanmasında daha az iş gücü gerekmesi açısından avantajlıdır. Küçük panellerde dikey birleşim noktalarının sayısı daha fazla olmasından dolayı uygulamasında daha fazla iş gücü gerekmektedir.

– Oda Üniteleri

Bu ünitelerdeki panel genişlikleri 2.40 m – 8.40 m arasındadır ve bu ölçüler oda ünitelerini belirlemektedir. Oda ünitelerinin kullanıldığı yapıların tasarımı genellikle standart ölçülere, taşımacılık limitlerine ve ekonomik montaj ekipmanlarına bağlıdır. Çeşitli gelişmelerden sonra bu model, okul odaları, ofisler ve konutlarda da uygulanmıştır. Oda üniteleri, kapalı veya bölümsel açık ünitelerden oluşmaktadır. Döşeme ve duvarları atölyelerde üretilmekte ve şantiyede monte edilmektedir. Bu üretim modeliyle % 90 oranında önyapıma ulaşılmaktadır. Oda üniteleri kullanılarak yapılan yapı üretimi; taşımacılık, montaj süresi kısalığı gibi
nedenlerle daha kısa sürede olmakta ve diğer yapım yöntemlerine oranla yapım maliyetini azaltmaktadır.

– Taşıyıcı Olmayan Küçük ve Büyük Boyutlu Paneller

Taşıyıcı olmayan küçük ve büyük boyutlu paneller, sürekli ve hareketli iç hacim bölücüleri olarak kullanılmaktadır. Bu paneller, yapıda kullanım amaçlarına, yerel yapı ölçütlerine, yüzey davranışlarına, düzenlenişlerine, akustik özelliklerine, montaj ve bağlantı noktalarının yük taşıma kapasitelerine ve yangın korunumlu olup olmama durumlarına bağlı olarak çeşitli şekillerde üretilmektedir.

Taşıyıcı olmayan bölücü özellikteki paneller hareketliliklerine göre,
• Kalıcı bölücüler,
• Sınırlı hareketli bölücüler,
• Hareketli bölücüler
olmak üzere üç şekilde uygulanmaktadır.

Ayrıca akustik özelliklerine göre de,
• Kaplamanın bölücü panele tespit edildiği,
• Kaplamanın bölücüden ayrı olarak konumlandırıldığı
olmak üzere iki çeşit uygulama yöntemi vardır.

Bölücü panellerin düzenlenişi yapının temel modülasyon ölçüsüne göre oluşmaktadır. Ayrıca bu üretim yönteminde, taşıyıcı olmayan panellerin taşıyıcı panellerle bağlantısında, her iki panelin de yanal kuvvetlere karşı dayanımının eşit olması önem taşımaktadır.

Ahşap Kütük Sistemler

Dünyada ve Türkiye’de geleneksel yapı üretiminde de kullanılmış olan ahşap kütük sistem, günümüzde özellikle hafta sonu evlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca bu sistem, orman bölgelerinde ve kırsal bölgelerde de kullanılan bir yapım sistemidir. Oldukça sık kullanılan bu yapım sisteminin, diğer yapım sistemlerine oranla dezavantajlı olan tarafı ekonomik olmayışıdır.

Ahşap kütük sistemle oluşturulan yapılarda dış duvarlar, masif veya tabakalı ahşapların üst üste yerleştirilmesiyle oluşturulmaktadır. Kütük yapıların iç veya dış duvar yüzeylerinde kaplama yapma gereksinimi olmamaktadır.

Kütük sistemle oluşturulan ahşap yapılar yığma yapı özelliği taşımakta ve diğer sistemlerle oluşturulan yapılara oranla daha ağır olmaktadır. Bu nedenle kütük yapılarda temel uygulaması çoğunlukla sürekli olarak ve beton duvar şeklinde yapılmaktadır.

Kütük yapının oluşumunda, ilk olarak beton temel duvar üzerine kimyasal ankraj ve çelik dübeller kullanılarak 5×15 boyutundaki taban yastıkları sabitlenmektedir. Daha sonradan yapıyı oluşturan kütükler önceden belirlenen bir sıraya göre yerleştirilmektedir. Kütükler alt tarafta taban yastıkları üzerine yerleştirilerek ve daha sonradan aşağıdan yukarıya doğru üst üste bindirilerek tüm yapı boyunca monte edilmektedir. Kütüklerin birbirlerine bağlantılarında bir metre aralıklarla 14 veya 16 cm’lik büyük vidalar ve boydan boya geçen metal civatalar kullanılmakta ve kütük aralarına poliüretan tutkal sürülerek rijitlik sağlanmaktadır. Bu sistemde kapı ve pencere boşlukları sistem oluşumunda önceden düşünülmekte ve kütüklerin yerleştirilmesi sırasında bu yerlerde boşluk kalacak şekilde ayarlanmaktadır.

Kütük sistemlerde önemli olan, dış hava etkenlerine karşı ahşap kütüklerin üst üste uygulanması aşamasında kütüklerin üst üste gelme noktalarının ayrıntısında alınacak önlemlerdir. Rüzgar, yağmur, toz, gürültü vb. dış etkenlere karşı bu sistemde bir takım
önlemlerin alınması yapı-kullanıcı sağlığı ve kullanım süreci açısından önem kazanmaktadır.

Bu sistemde dış duvar kalınlıkları ısı yalıtımı açısından önemlidir. Bu nedenle, kütük sistemle uygulanacak yapıların uygulama yerleri, iklimsel koşulları açısından önem kazanmaktadır. Yalıtım gereksinimi ve koşulları, iç hava ve dış hava koşullarına, havalandırmaya ve sıcaklık farklılıklarına bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu nedenle ahşap kütük sistemlerin
uygulanması sırasında DIN 18190 ve DIN 1974 standartlarının kullanılması gerekmektedir. Bu sistemle oluşturulan yapılarda dikkat edilmesi gereken önemli bir ayrıntı da, temel yapımında kullanılan kagir malzemeyle, duvar elemanı olarak kullanılan ahşabın
yalıtım değerlerinin eşit olması durumudur. Ahşap kütük yapılar, DIN 1052 ve DIN 1055 standartlarına göre tasarlanmaktadır.

Ahşap kütük sistemin, dikmeli ve geçmeli olmak üzere iki çeşit yapım yöntemi bulunmaktadır.

– Dikmeli Kütük Yapım Yöntemi

Dikmeli kütük yapım yönteminde, köşelerde ve sistem içinde gerekli olan diğer birleşim yerlerinde kullanılan dikmeler, kütükleri birbirine bağlama ve taşıyıcı olarak çalışarak sistem içinde oluşabilecek yatay ve dikey kuvvetleri karşılama görevi üstlenmektedir. Yapı duvarları ise, dikmelerle beraber taşıyıcı olarak düzenlenebilmektedir. Buna karşın sadece dikmelerin taşıyıcı olup, duvarların taşıyıcı olmadığı düzenlemelerde yapılabilmektedir.

Bu yapım yönteminde, taşıyıcı olan ve taşıyıcı olmayan duvar çözümlerine göre değişik uygulamalar yapılmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanmaktadır;

a- Uygulama yöntemlerinden birincisi, duvarın taşıyıcı olarak kurgulanmadığı yapım yöntemidir. Bu yöntemde taşıyıcı ahşap dikmeler arasında yer alan kütüklerin yatay birleşim yerlerinde genellikle elastik bitümlü köpükler kullanılmaktadır. Kütüklerin birbirine bağlantısını sağlayan çivilerin uzunluğu kütük yüksekliğinin 2.5 katı olmalıdır. Bu yapım yönteminin önemli bir özelliği kullanıcı tarafından da uygulanabilir olmasıdır.

b- İkinci uygulama yöntemi ise, yük taşıyan ahşap dikmelerin taşıyıcı olmayan kütüklerin arasında düzenlenmesiyle oluşmaktadır. Bu yöntemde dikme boyutu kütüklerle oluşturulan duvar kalınlığına eşit olmaktadır.

c- Üçüncü uygulama yöntemimde ise, dikmeler çelik malzemeden oluşturulmaktadır. Bu uygulamada çelik dikmelerin önüne yalıtım ürünü konularak dış hava koşullarına karşı gerekli önlemler alınmaktadır.

d- Uygulama yöntemlerinden dördüncüsü, taşıyıcı olan kütüklerin duvar kesitinin dışındakonumlandırılmış çelik dikmelerle bağlanmasından oluşmaktadır. Kütükler birbirleriyleikincil parçalarla basınç altında birleştirilmektedir. Bu yöntemde duvar boyunca devam eden metal bağlantılar kullanılmaktadır.

e- Uygulama yöntemlerinin beşincisi, taşıyıcı olan kütük duvarın dördüncü yönteme alternatif olarak çelik dikmeler yerine ahşap dikmelerle düzenlenmesinden oluşmaktadır. Kütükler birbirine geçmeli olarak basınç altında birleştirilmektedir. Dikmelerin kütüklerle olan birleşim yerlerinde kullanılan örtücü ahşap parçalar tutkal yardımıyla yüzeye yapıştırılmaktadır. Bu yöntemde de duvar yüksekliğince devam eden metal bağlantılar kullanılmaktadır.

f- Altıncı yapım yönteminde ise, taşıyıcı olmayan kütük duvarlar ahşap dikmelere ve kütükler birbirlerine ikincil parçalarla bağlanmaktadır. Bu yöntemde de yine aynı şekilde duvar yüksekliğince devam eden metal bağlantılar kullanılmaktadır.

– Geçmeli Kütük Yapım Yöntemi

Geçmeli kütük yapım yöntemi, taşıyıcı duvar bileşeni olarak kullanılan masif veya tabakalı ahşap kütüklerin planlanan numara sırasına göre birleştirilmesiyle oluşturulmaktadır. Köşe birleşimlerinde ve duvar kesişmelerinde kütükler birbirlerine geçme yaparak birleştirilmektedir. Geçmelerde farklı yöntemler uygulanabilmektedir. Bu uygulama yönteminde, duvar yüksekliğince devam eden metal bağlantılar söz konusu olmaktadır.

kaynak : Mimar Elif Erkoç 

GÜNÜMÜZ TEKNOLOJİSİYLE ÜRETİLEN AHŞAP KONUTLARIN TASARIM-UYGULAMA-KULLANIM ÜÇGENİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ (İSTANBUL ÖRNEKLERİ) – Yıldız Teknik Üniversitesi 2004